promotie Mathilde Oosterhuis-Blok

28 februari 15.00 uur Lemkerzaal promotie Mathilde Oosterhuis-Blok

Marktwerking en publieke belangen: Een analyse vanuit het neoliberale denken en de beginselen van subsidiariteit en soevereiniteit in eigen kring

In de politiek van de afgelopen decennia is veel aandacht besteed aan het bevorderen van marktwerking. Marktwerking werd tevens beschouwd als een belangrijk instrument voor het behartigen van publieke belangen. Het neoliberale denken van onder meer Friedrich von Hayek en Milton Friedman is hiervoor een belangrijke voedingsbodem geweest, met noties van individuele en economische vrijheid en een spontane marktordening van de samenleving. Publieke belangen worden in deze visie het beste behartigd als individuen hun eigen belangen nastreven in een spontane marktordening. Wanneer publieke belangen echter niet behartigd worden vanuit de marktordening van de samenleving, ontstaat er een vacante verantwoordelijkheid voor publieke belangen.

In dit proefschrift wordt het neoliberale denken vergeleken met de beginselen van subsidiariteit en soevereiniteit in eigen kring, die elk op eigen wijze een alternatief bieden voor de duiding van en verantwoordelijkheid voor publieke belangen. Subsidiariteit betekent dat verantwoordelijkheden van lagere gemeenschappen niet door hogere gemeenschappen mogen worden overgenomen. Het betekent ook dat hogere gemeenschappen ondersteuning moeten bieden aan lagere gemeenschappen bij hun gerichtheid op het gemeenschappelijk goede, met als doel de gemeenschap weer zelfvoorzienend te maken. Vanuit het beginsel van soevereiniteit in eigen kring wordt benadrukt dat de werkelijkheid bestaat uit verschillende aspecten (sociaal, ethisch, economisch enz.) die niet herleidbaar zijn tot elkaar, maar ook in relatie tot elkaar functioneren. Sociale verbanden fungeren in alle aspecten van de werkelijkheid en hebben hun eigen verantwoordelijkheden die voortvloeien uit hun structuurprincipe en hun kwalificerende functie. Elke verband is soeverein in eigen kring en moet de soevereiniteit in eigen kring van andere sociale verbanden respecteren. Vanuit deze beginselen worden oplossingsrichtingen geformuleerd voor de invulling van de verantwoordelijkheid van overheden en bedrijven voor publieke belangen.

De implicaties van het neoliberale denken en de beginselen van subsidiariteit en soevereiniteit in eigen kring voor de verantwoordelijkheden van overheden en bedrijven voor publieke belangen worden samengevat in een onderzoeksmodel, dat wordt getoetst in een casestudy over het behartigen van publieke belangen in de farmaceutische sector.